Pestisitler, çoğunlukla tarımda kullanılan mahsullere zararlı canlıları öldürmek için kullanılmaktadır. Pestisit insanlar için risk oluşturabilir ve sağlık üzerindeki etkileri, pestisit türüne göre değişiklik gösterebilir. Bazı pestisitler kanserojen olabileceği gibi bazıları da sinir sistemini etkileyebilmektedir.
Pestisit, tarımda ekinlere ve bitkilere zarar verme potansiyeli bulunan haşereleri, istenmeyen yabani otları, böcekleri yok etmek ve kontrol altında tutmak için kullanılan kimyasal bir maddedir. Kimyasal yapılarına ve işlevlerine göre sınıflara ayrılan pestisit, böcek öldürücü (insektisit), ot öldürücü (herbisit), mantar öldürücü (fungusit) gibi çeşitleri bulunmaktadır. Pestisitler gıdalarda kalıntı bırakabilir. Pestisit, meyve-sebze gibi gıdaların iyi yıkanmayıp yenmesi sonucunda sağlık açısından ciddi zararlara neden olabilir.
Pestisit Türleri Nelerdir?
Pestisitler, insanları ve çevreyi olumsuz etkilemeden zararlıları yok etmeyi amaçlamaktadır. Kullanıldıkları alana göre pestisit çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
- İnsektisit: Böcek ve haşerelere karşı kullanılmaktadır.
- Herbisitler: İstenmeye nabani ot ve bitkilerde tercih edilmektedir.
- Rodentisit: Kemirgenler (sıçanlar ve fareler) karşı bu çeşidi görev almaktadır.
- Bakterisit: Bakterilere karşı kullanılmaktadır.
- Fungusit: Mantarlar ve mantar sporları ile mücadelede tercih edilmektedir.
- Larvisitler: Larvalara (tırtıl, kurtçuk) karşı kullanılmaktadır.
Pestisit Etkileri Zararları nelerdir?
Pestisitler, çoğunlukla tarımda kullanılan mahsullere zararlı canlıları öldürmek için kullanılmaktadır. Pestisit insanlar için risk oluşturabilir ve sağlık üzerindeki etkileri, pestisit türüne göre değişiklik gösterebilir. Bazı pestisitler kanserojen olabileceği gibi bazıları da sinir sistemini etkileyebilmektedir.
Pestisitin anlık etkileri, burunda yanma, batma ve kaşıntı, boğaz ve cilt tahrişi, döküntü olabilir. Bulantı ve baş dönmesi de yaygın olarak görülmektedir. Pestisit zehirlenmesi soğuk algınlığına benzer semptomlar da gösterebilir. Pestisit zehirlenmesi yaşadığınızı düşündüğünüzde hemen tıbbi yardım alınması önerilir.
Pestisitin sağlığa zararları uzun vadede kendini gösterebilir. Beyin hasarı, doğum kusurları, kısırlık, böbrek, akciğer hasarları pestisitin uzun vadede etkileri olabilmektedir. Pestisite maruz kaldıktan sonra etkileri haftalar hatta aylar sonra ortay çıkmayabilir ve bu durum da sağlık üzerindeki etkilerini ilişkilendirmek zorlaşabilir.
Beyin gelişimi, uyku döngüsü, stres gibi vücut sürecini düzenleyen hormonlara müdahale eden kimyasallar endokrin bozucu olarak bilinmektedir. Bazı pestisit çeşitleri endokrin bozucu olarak hareket ederek kanser, gelişim sorunları ve kısırlık gibi etkilerle hayvanlara ciddi zararlar vermektedir. Bu etkilere benzer olarak insanların kimyasallara maruz kalmasıyla ilişkilendirilebilir.
Pestisitten korunmak için neler yapmalıyız?
Pestisitlerin çocuklar üzerinde büyüme ve gelişme açısından zararlı etkileri olabilmektedir. Bu yüzden çocukları pestisite maruz kalmamaları önemlidir.
Gıdaları tüketmeden önce soymak ve pişirmek pestisit seviyesini düşürmeden en etkili yöntemlerden biridir. Evinizde yetiştirebileceğiniz meyve ve sebze ile pestisite maruz kalmayı önleyebilirsiniz.
Bu ipuçları besinlerdeki pestisit kalıntılarını azaltmanızda etkili olacaktır:
- Meyve ve sebzeleri ıslatmak ya da suya daldırmak yerine su altında iyice yıkayın.
- Yıkadığınız besinleri temiz bir havlu ya da peçete yardımıyla kurulayın.
- Kavun ve kök sebzeler gibi gıdaları ovalayarak yıkayın.
- Marul ve lahana gibi yapraklı sebzelerin dış tabakasını atın.
- Meyve ve sebzeleri mümkünse soyarak tüketin.
- Sebzelerin yıkandığı suya sirke katılması alınacak önlemler arasındadır.
Pestisitlere direkt olarak temastan kaçınmak gerekmektedir. Kesinlikle solunmamalıdır. İlaçlama yapılacağı sırada yüzde ağız ve burun kapalı bir şekilde maske kullanılmalıdır. Eldiven takılarak direkt temas önlenebilir.
Pestisitlerin Zararları:
1. İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkiler:
• Kanserojen Riskler: Bazı pestisitler uzun vadede kanser riskini artırabilir.
• Hormonal Bozukluklar: Endokrin sistemini bozarak hormon dengesini etkileyebilir.
• Sinir Sistemi Hasarları: Özellikle çocuklar üzerinde sinir sistemi bozukluklarına yol açabilir.
• Alerjik Reaksiyonlar: Ciltte ve solunum yollarında tahrişe neden olabilir.
2. Çevresel Etkiler:
• Toprak, su ve hava kirliliğine yol açabilir.
• Faydalı böcekleri ve arıları öldürerek ekosistemi bozabilir.
Nar İhracatında Sorunlar:
• Nar gibi tarımsal ürünlerde pestisit kalıntısı tespit edildiğinde, alıcı ülkeler bu ürünleri kabul etmez ve geri gönderir.
• Avrupa Birliği (AB) gibi bazı bölgelerde pestisit sınırları oldukça düşüktür, bu nedenle uygun olmayan ürünler ciddi ekonomik zarara yol açabilir.
Çözüm Önerileri:
1. İyi Tarım Uygulamaları: Zararlı kimyasalların kullanımını en aza indiren yöntemlere geçilmelidir.
2. Organik Tarım: Pestisit kullanımını tamamen bırakmak mümkün olabilir.
3. Laboratuvar Kontrolleri: Hasat öncesi ve sonrası düzenli analizlerle ürünlerin güvenliği sağlanmalıdır.
4. Çiftçi Eğitimi: Pestisitlerin doğru kullanımı konusunda çiftçilere eğitim verilmelidir.